Οι σημειώσεις από την αγγλική μετάφραση της Κοινωνίας του Θεάματος, Κεφάλαιο 2

Κεφάλαιο 2

επιγραφή: από το Ιστορία και Ταξική Συνείδηση του Λούκατς (σελ. 86, 89, η μετάφραση είναι ελαφρά τροποποιημένη).

35. Στην βασική πρακτική του θεάματος…αναγνωρίζουμε τον παλιό μας εχθρό: Πβλ. Μαρξ: “Πρόποση” στην επέτειο της Εφημερίδας του Λαού (People’s Paper) (Λονδίνο, 1856): “Στα σημάδια εκείνα που μπερδεύουν/σαστίζουν την μεσαία τάξη, την αριστοκρατία και τους φτωχούς προφήτες της οπισθοδρόμησης, αναγνωρίζουμε τον γενναίο μας φίλο, τον Robin Goodfellow, τον παλιό τυφλοπόντικα που μπορεί να δουλέψει στη γη τόσο γρήγορα, αυτή την άξια πρωτοπόρο – την Επανάσταση”. Ο Μαρξ κάνει εδώ δυο σαιξπηρικούς υπαινιγμούς: ο Robin Goodfellow είναι ένα σκανταλιάρικο ξωτικό από το Όνειρο Θερινής Νυκτός και ο “παλιός τυφλοπόντικας” είναι από τον Άμλετ (δείτε Σημείωση 77). το εμπόρευμα…μεταφυσικές λεπτές αποχρώσεις: Πβλ. την ενότητα “Ο φετιχισμός του Εμπορεύματος” στο Κεφάλαιο του Μαρξ (τομ. I,κεφ. 1, ενότητα 4): “Ένα εμπόρευμα εμφανίζεται σε πρώτη ματιά να είναι κάτι πολύ τετριμμένο και προφανές. Η ανάλυση δείχνει ότι είναι στην πραγματικότητα ένα πολύ παράξενο πράγμα, που βρίθει από μεταφυσικές λεπτές αποχρώσεις και θεολογικές δυσνοησίες¹”.

36. “μη αντιληπτά καθώς και αντιληπτά πράγματα”: παραπομπή από την ενότητα “Φετιχισμός του Εμπορεύματος” από το Κεφάλαιο: “Ένα εμπόρευμα είναι λοιπόν μυστήριο πράγμα, απλά επειδή σε αυτό ο κοινωνικός χαρακτήρας της εργασίας των ανθρώπων εμφανίζεται σε αυτούς ως ένας αντικειμενικός χαρακτήρας που έχει σφραγιστεί πάνω στο προϊόν αυτής της εργασίας· επειδή η σχέση των παραγωγών με το σύνολο της δικής τους εργασίας τους παρουσιάζεται ως μια κοινωνική σχέση, που δεν υπάρχει ανάμεσα στους ίδιους αλλά ανάμεσα στα προϊόντα της εργασίας τους. Αυτός είναι ο λόγος που τα προϊόντα της εργασίας τους γίνονται εμπορεύματα, κοινωνικά πράγματα των οποίων οι ποιότητες είναι ταυτόχρονα αντιληπτές και μη-αντιληπτές από τις αισθήσεις”.

40, 44, 47. επιβίωση: Για μια εις βάθος ανάλυση της διάκρισης των καταστασιακών ανάμεσα στην πραγματική ζωή και την απλή “επιβίωση” δείτε τις εισαγωγικές ενότητες του έργου του Ραούλ Βανεγκέμ “Bασικές Κοινοτοπίες”² στην Ανθολογία της Καταστασιακής Διεθνούς (Bureau of Public Secrets, 1981, μετάφραση και έκδοση από τον Ken Knabb, σελ. 89-95) ή στην Αναθεωρημένη και Επεκταμένη έκδοση του ίδιου βιβλίου (2006, σελ. 117-124). Παρεμπιπτόντως, το “Βασικές Κοινοτοπίες”, μπορεί να ειδωθεί ως ένα προκαταρκτικό προσχέδιο για το άλλο έργο του Βανεγκέμ: Η Επανάσταση της Καθημερινής Ζωής³ (1967), ένα μοναδικό και ουσιώδες έργο που εξετάζει το ίδιο κοινωνικό σύστημα όπως και η Κοινωνία του Θεάματος αλλά με έναν πιο λυρικό και “υποκειμενικό” τρόπο. Πάρτε την καινούρια μετάφραση του Donald Nicholson-Smith (PM Press, 2012).

41. που παραμένει άγνωστο ακριβώς επειδή ήταν τόσο οικείο: Πβλ. Τον Πρόλογο στην Φαινομενολογία του Πνεύματος του Χέγκελ (Miller #31, σελ. 18· Baillie, σελ. 92· Kaufmann, σελ. 48): “Αυτό που είναι οικεία γνωστό δεν είναι πραγματικά γνωστό, ακριβώς επειδή είναι τόσο οικείο”.

43. “η πολιτική οικονομία θεωρεί τον προλετάριο μόνο ως έναν εργάτη”…και ποτέ δεν τον θεωρεί “στην σχόλη και την ανθρωποσύνη του”: παραπομπές στην ενότητα “Μισθός και Εργασία” των Φιλοσοφικών Χειρογράφων του 1844 του Μαρξ: “η πολιτική οικονομία θεωρεί τον προλετάριο…ως τίποτα περισσότερο από έναν εργάτη. Μπορεί λοιπόν να προωθήσει την πρόταση ότι, όπως ένα άλογο, θα πρέπει να λάβει ακριβώς τόσα όσα χρειάζονται για να μπορεί να δουλεύει. Δεν τον θεωρεί όταν δεν εργάζεται, ως ένα ανθρώπινο ον”. “ολική άρνηση του ανθρώπου”: αναφορά από την ενότητα “Ατομική Ιδιοκτησία και Εργασία” των Χειρογράφων του 1844 του Μαρξ: “Έτσι, αν και η πολιτική οικονομία, της οποία η αρχή είναι η εργασία, εμφανίζεται να αναγνωρίζει τον άνθρωπο, δεν είναι στην πραγματικότητα τίποτα περισσότερο από την άρνηση του ανθρώπου, τραβηγμένη στο λογικό της συμπέρασμα”.

44. Το θέαμα είναι ένας μόνιμος πόλεμος του οπίου: αναφορά στους Πολέμους του Οπίου στις περιόδους 1839-1842 και 1857-1860. Η κινεζική κυβέρνηση ήθελε να απαγορέψει το βρετανικό εμπόριο του οπίου, το οποίο εξουθένωνε μεγάλα τμήματα του κινέζικου πληθυσμού. Η Αγγλία προχώρησε σε πόλεμο εναντίον της Κίνας για να την εξαναγκάσει να δεχτεί το εμπόριο, που εκείνη την εποχή ήταν μια από τις κύριες πηγές του πλούτου της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η Αγγλία (με τη συμμετοχή της Γαλλίας στον δεύτερο πόλεμο) νίκησε και τους δυο πολέμους κερδίζοντας επίσης το Χονγκ Κονγκ και μερικά ακόμα λιμάνια ως “παραχωρήσεις” ή ζώνες “ελευθέρου εμπορίου”.

46. condottiere…for its own sake: Οι Κοντοτιέρροι (Condottiere) ήταν ηγέτες μισθοφόρων στην Αναγεννησιακή Ιταλία που συχνά κατέληγαν να κατακτούν τα μικρά κρατίδια τα οποία τους μίσθωναν για να πολεμήσουν για λογαριασμό τους.

47. παρακμή της αξίας χρήσης: Πβλ. η “τάση του γενικού ποσοστού κέρδους να μειώνεται” (Κεφάλαιο, τομ. III, κεφ. 13).

51. Ο θρίαμβος της οικονομίας…αναγγέλει τον ίδιο της τον όλεθρο: Πβλ. Την επιστολή του Μαρξ στον Ruge (Σεπτέμβριος 1843): “θα αναγκάσει αυτό το κόμμα να ξεπεράσει τον εαυτό του – γιατί η νίκη του είναι επίσης η ήττα του”. Φρόυντ: Σίγκμουντ Φρόυντ (1856-1939), θεμελιωτής της ψυχανάλυσης. Ο Ντεμπόρ παραφράζει αυτή τη φράση από το άρθρο του Φρόυντ “Παρατηρήσεις για μια περίπτωση Ψυχαναγκαστικής Νεύρωσης”⁴ (γνωστής και ως η “περίπτωση του Ποντικανθρώπου”): “Τότε έκανα μερικές παρατηρήσεις σχετικά με τις ψυχολογικές διαφορές ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο καθώς και σχετικά με το γεγονός πως οτιδήποτε το συνειδητό υπόκειτο σε μια διαδικασία ξεθωριάσματος⁵, ενώ οτιδήποτε ήταν ασυνείδητο ήταν σχετικά αμετάβλητο· και σκιαγράφησα τις παρατηρήσεις μου δείχνοντας τις αντίκες που βρίσκονταν στο δωμάτιό μου. Ήταν, είπα, μόνο αντικείμενα που βρίσκονταν σε έναν τάφο, και η ταφή τους ήταν η διατήρησή τους: η καταστροφή της Πομπηίας είχε αρχίσει μόνο τώρα που είχε ανασκαφεί”.

52. Tο οικονομικό Αυτό (Id) πρέπει να αντικατασταθεί από το Εγώ: αναφορά στο Εγώ και το Αυτό (Id) του Φρόυντ⁶.

53. το εμπόρευμα στοχάζεται τον εαυτό του σε έναν κόσμο που είναι δικό του δημιούργημα: Πβλ. την ενότητα “Αλλοτριωμένη Εργασία” στα Χειρόγραφα του 1844 του Μαρξ: “Στοχάζεται τον εαυτό του σε έναν κόσμο που έχει ο ίδιος δημιουργήσει”.